OUD EN JONG
Wu Chi houding en Gong Sun
Er is een dorp nodig om een kind groot te brengen. Maar ja, een dorp, kom daar maar eens om. Van het eindeloos buiten spelen rest alleen de voetbalkooi. Voordat we het in de gaten hadden, was de oude, kleine wereld veranderd in een onafzienbare stad, waar iedereen zijn eigen ding doet. Een kinderleven dat omringd was door een verscheidenheid aan generaties en leeftijden werd ingeruild voor het opgroeien in een afgebakend en eenkennig gezin. Vertrouwde familie, buren bij wie je zo naar binnen kon lopen, winkelier, postbode en schooljuffrouw, een rennende troep kinderen - het was allemaal vanzelfsprekend en leek van weinig belang, totdat het zomaar verdampte tot een sentimentele herinnering, en toen verschrikkelijk gemist werd.
En net nu het lijkt dat er niemand uit die dorpse kring is overgebleven, zijn daar de opa’s en oma’s. Als je geluk hebt als kind, wonen ze in de buurt, en zie je elkaar vaak. Een dorp als decor is niet nodig, het wonderlijke leeftijdsverschil tussen kinderen en grootouders is de crux. Waar de stress van alledag de papa’s en de mama’s parten speelt en zij het besef en genieten van het wonder van de kindertijd vaak de toekomst in schuiven, zijn opa’s en oma’s vrij en blij.
Samen naar de apies kijken, samen naar het strand
En als je geluk had ging je samen naar de brand
Samen op het ijs en met een sleetje in de sneeuw
Leuwentemmer spelen en m’n opa was de leeuw
Altijd als we samen waren hadden we plezier
Stierenvechter spelen en m’n opa was de stier
Mijn Opa - Annie MG Schmidt
Zijn oma’s en opa’s de laatsten, opmerkelijk genoeg waren ze ook de eersten die de ‘extended family’ gestalte gaven. Lang voordat we als mens in dorpen gingen wonen, toen nog trekkend in groepen als jagers en verzamelaars. Over de rol van grootmoeders bij het grootbrengen van de kleintjes in die oertijd is al veel discussie geweest, dat uitmondde in het formuleren van de ‘Grandmother Hypothesis’.
De wetenschappelijke geest vraagt zich allereerst af welke biologische redenen er zijn dat een vrouw na de overgang, niet meer in staat zelf een kind te dragen, toch nog zoveel jaar leeft. De natuur is immers meedogenloos, en houdt niet van losse eindjes. Lieve oma’s die appeltaart bakken en verhaaltjes voorlezen aan de kleinkinderen passen maar moeilijk in een serieuze evolutionaire redenatie. Maar het boerenverstand begrijpt direct hoe logisch en welkom oma’s bijdrage was binnen de oerfamilies - ja, cruciaal voor de kleinste kinderen om de eerste kwetsbare jaren te overleven.
Binnen voornoemde hypothese was er geen rol weggelegd voor de grootvaders. Zij bleven en blijven immers tot op gevorderde leeftijd vruchtbaar, een feit dat geen aanleiding gaf tot enige evolutionaire argwaan zoals bij de grootmoeders. Maar hoe het ook zij, zowel de opa’s als de oma’s dienden op hun leeftijd wel fit genoeg te zijn om een actief deel te zijn van de cirkel die om de kleine kinderen heen stond. Harvard-professor Daniel Lieberman oppert derhalve de ‘Active Grandparents Theory’.
Wat tussen een grootvader en een kleinzoon, tussen een grootmoeder en een kleindochter in staat is het scharnier van de tijd. Waar de een naar voren kijkt en de toekomst opeist, leunt de ander na gedane inspanning naar achter, vervuld van levenservaring en herinneringen.
Ik hoef je niet te vragen om een stukje naar voren te lopen en waar te nemen hoe je directe omgeving langzaam op je af lijkt te komen. Dat is dagelijkse ervaring. Misschien las je de tekst Observeren die ik een paar maanden geleden schreef en poste? Dan herinner je je wellicht de clip van het gezichtsveld van de machinist. De toekomst denderde ongehinderd door de voorruit van de locomotief naar binnen.
En loop nu eens achteruit. Je zult zien dat de directe omgeving terugwijkt. In het bewuste Observeren artikel werd deze zintuigelijke ervaring onderstreept en uitvergroot door middel van een clip, gefilmd door het raampje aan de achterzijde van de achterste wagon van de trein. Het landschap verglijdt, het verleden verdwijnt.
Loop naar voren. De voet rolt af. En het is vanuit de voorvoet en de tenen dat je de zet naar toekomst maakt.
Loop dan naar achter. De voet rolt af, maar nu beginnend bij de tenen, dan de voorvoet, de middenvoet en als laatste de hiel. Het achteruit lopen plant de hiel stevig in de grond.
Aan de binnenzijde van de voet ligt een bijzonder acupunctuur punt. Het markeert het geografische midden van de voet, halverwege de voorvoet en de tenen, en de hiel. Het behoort tot het niemandsland tussen de naar voren en de naar achteren gaande bewegingen. Het markeert de haarfijne lijn tussen de oneindigheid die voor je ligt en een vergelijkbare ongelimiteerde ruimte aan je rugzijde. Het bewuste punt is de belichaming van het midden van de tijd.
De naam is Gong Sun: ‘grootvader en kleinzoon’. Ik neem de vrijheid om de vertaling uit te breiden naar ‘grootmoeder en kleindochter’ of simpelweg ‘grootouder en kleinkind’.
Sta rechtop met je voeten naast elkaar, niet op een speciale manier. Kijk naar voren, naar een object wat je aandacht pakt. Laat je ertoe aantrekken, alsof je er graag naartoe zou willen, om het nader te bekijken. Leun iets naar voren. Het lichaamsgewicht passeert Gong Sun en verzamelt zich langzaam in de voorvoet en de tenen. Je lichaam komt geleidelijk aan in onbalans en het zal niet lang duren totdat je een stap in de richting van de gewekte interesse moet gaan maken. Het naar voren kijken, de wens en de nieuwsgierigheid, het naar voren leunen, het gewicht op de voorvoet, ongeduld en onbalans, en de uiteindelijke stap. Laat dat alles gesymboliseerd worden door het leven van het kleinkind.
Een kind, opgaand in het spel, klaar om weg te rennen. Een voetbal verdediger of keeper, die alert in de voorvoet staat. Een judoka op de mat, klaar voor de actie. Een hardloper net voor het startschot. Staan met het gewicht verzameld in de hielen, dat gaat het niet worden, dan sta je op slot.
Sta dan weer neutraal. Dit keer met geloken ogen. Sla geen acht op wat voor je is. Vergeet iedere nieuwsgierigheid en toekomst. Laat het gewicht van je lichaam teruglopen naar je hielen. Haal het weg uit de voorvoeten. Je rug is licht gebogen. Settel je op de plek waar je staat. De aandacht die eerst verzamelde in de gebieden vóór je en boven je, verplaatst zich nu naar de zones onder je en achter je. De hoge frequentie van in actie willen komen en opwinding wordt ingewisseld door het lagere toonbereik en de rust die meer hoort bij het leven van grootouders.
Is het onzinnig de dimensies van tijd en die van ruimte te verknopen? Druist dit totaal in tegen de common sense van wetenschap. Onderzoek op bescheiden schaal geeft een hint hoe een fysieke activiteit - in dit geval achter uit lopen - een mentale factor - korte termijn geheugen - wel degelijk lijkt te beïnvloeden.
Henry David Thoreau liet de dimensies van tijd en ruimte in elkaar schuiven, toen hij noteerde:
… want ik leefde als de Puri indianen, van wie gezegd wordt dat ‘zij slechts één woord hebben voor gisteren, vandaag en morgen, en dat zij het onderscheid uitdrukken door naar achteren te wijzen als ze gisteren bedoelen, naar voren voor morgen en boven hun hoofd voor de dag die verstrijkt’.
Nu, voor een derde keer. Sta rechtop en verdeel deze keer je gewicht nauwkeurig over je hele voet. Er is zowel druk in je hielen als druk in je voorvoeten en tenen. Gebruik de locatie van het Gong Sun punt als balanspunt tussen beide werelden. De intentie die in deze centrale houding verborgen ligt, heeft zowel een component die naar voren, als een die naar achteren gericht is. De toekomst die voor je ligt en het verleden dat achter de rug is ,zijn beide in beeld, en ze kunnen beide betreden worden.
In belangrijke component in het praktiseren van de Wu Chi houding bestaat hieruit, dat je je een ballon voorstelt die je van de grond weghoudt door hem met de binnenzijde van je knieën beet te houden. Hierbij heb je maar weinig druk naar binnen nodig, want de ballon weegt nauwelijks iets. Het beethouden van een ballon zal de nadruk op de binnenzijde van de voeten leggen. Dit, gecombineerd met het verdelen van het lichaamsgewicht tussen hiel en voorvoet, zal de focus van je staan rond Gong Sun brengen.
In klassieke Chinese medische tekstboeken wordt gewag gemaakt, dat Gong Sun het meesterpunt is van de Chong Mai, de zachte structuren in de verticale as van het lichaam. Terwijl de voorvoet is verbonden met de voorzijde van het lichaam - inclusief de visuele waarneming - en de hiel een connectie heeft met de dorsale zijde van het lichaam, leidt het staan met het gewicht in Gong Sun de aandacht en de circulatie naar het dragende midden, de belichaming van het hier-en-nu.
De ‘chi’ van ‘wu chi’ laat zich vertalen als ‘extreem’ of ‘polair’. Al staande ligt vóór je de oneindige ruimte en de onbegrensde mogelijkheden van de toekomst. En achter je de oneindige diepte van het verleden. ‘Wu’ is de negatie, het ontbreken van, het niet betreden van een van deze twee extremen. ‘Wu chi’ verwijst naar de haarfijne lijn die deze twee werelden scheidt en verbindt: het ongrijpbare nu-moment.